kripto terimleri slug-url

Kripto Terimleri Sözlüğü

yazar

Kripto Terimleri Sözlüğü: Forex Yatırımcıları İçin Temel Kılavuz

Finans piyasaları sürekli bir değişim ve gelişim içindedir. Geleneksel döviz (forex) piyasalarında deneyim kazanmaya başlayan bireysel yatırımcılar için, bu dinamik dünyayı anlamak büyük önem taşır. Ancak günümüzde finansın sınırları genişlemekte, dijital varlıklar ve kripto paralar gibi yeni alanlar da gündeme gelmektedir. Forex piyasasına odaklanmış olsanız bile, bu yeni terimlerle karşılaşmanız olasıdır. Dijital dönüşümle birlikte, finansal sohbetlerin ve haberlerin içinde kripto para birimleriyle ilgili kavramlar giderek daha fazla yer almaktadır.

Bu makale, başlangıç seviyesindeki forex yatırımcıları için özel olarak hazırlanmış bir kripto terimleri sözlüğüdür. Amacımız, kripto dünyasının karmaşık görünen jargonunu anlaşılır bir dille açıklamak ve size bu alandaki temel kavramları öğretmektir. Altcoin’lerden merkeziyetsiz otonom organizasyonlara (DAO) kadar geniş bir yelpazede, her terimin ne anlama geldiğini, neden önemli olduğunu ve nasıl bir bağlamda kullanıldığını bulacaksınız. Bu bilgiler, doğrudan forex piyasasıyla ilişkili olmasa da, finansın genelini daha iyi kavramanıza ve dijital çağın sunduğu yeni fırsatları ve riskleri daha bilinçli değerlendirmenize yardımcı olacaktır.

İçindekiler

Kripto Paralar Nedir ve Neden Önemlidir?

Kripto paralar, dijital ortamda işlem gören ve şifreleme teknikleri kullanılarak güvenliği sağlanan sanal varlıklardır. Geleneksel para birimlerinin aksine, genellikle merkezi bir otoriteye bağlı değildirler. Bu merkeziyetsiz yapı, kripto paraların temel özelliklerinden biridir ve birçok yeniliği beraberinde getirmiştir. Kripto paralar, özellikle blockchain teknolojisi sayesinde, eşler arası (peer-to-peer) transfer imkanı sunar ve işlemlerin şeffaf bir şekilde kaydedilmesini sağlar.

Kripto Para

Kripto para, değer transferi veya depolanması amacıyla tasarlanmış, dijital veya sanal bir para birimidir. Güvenliğini sağlamak ve yeni birimlerin oluşturulmasını kontrol etmek için kriptografi kullanır. Aynı zamanda işlemlerin doğrulanmasını da bu yöntemle yapar.

En bilinen kripto para birimi Bitcoin’dir. Diğerleri ise genellikle “altcoin” olarak adlandırılır. Kripto paralar, geleneksel bankacılık sistemine alternatif bir model sunar. Bu model, aracı kurumlara olan ihtiyacı ortadan kaldırarak işlemleri daha hızlı ve potansiyel olarak daha düşük maliyetli hale getirmeyi hedefler.

Dijital Varlık

Dijital varlık, dijital formatta bulunan ve kendine özgü bir değeri olan her türlü materyaldir. Kripto paralar da bu geniş kategoriye girer. Dijital varlıklar arasında NFT’ler, sanal oyun içi öğeler veya dijital mülkiyet hakları da bulunabilir.

Finansal piyasalarda işlem gören hisse senetleri veya tahviller gibi, dijital varlıklar da yatırım amaçlı alınıp satılabilir. Ancak bunların değeri, piyasa dinamiklerine ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak büyük dalgalanmalar gösterebilir. Bu nedenle, yatırım yapmadan önce kapsamlı araştırma yapmak önemlidir.

Merkeziyetsiz Yapı

Merkeziyetsiz yapı, bir sistemin veya ağın tek bir merkezi otorite tarafından kontrol edilmemesi anlamına gelir. Kripto paraların ve blockchain teknolojisinin en belirgin özelliklerinden biridir. Bu durum, hükümetler veya bankalar gibi kurumların müdahalesine karşı dirençli bir sistem oluşturmayı hedefler.

Geleneksel finans sisteminde bankalar ve aracı kurumlar işlemlerin onaylanmasından ve kaydından sorumludur. Merkeziyetsiz sistemde ise bu roller, ağa katılan tüm bilgisayarlar (düğümler) arasında dağıtılır. Bu da sistemin daha şeffaf ve manipülasyona daha az açık olmasını sağlar.

Madencilik

Madencilik, kripto para birimlerinin yeni bloklarını oluşturma ve işlemlerini doğrulama sürecidir. Bu süreç, karmaşık matematiksel problemlerin bilgisayarlar tarafından çözülmesini gerektirir.

Problemi ilk çözen madenci, yeni oluşturulan kripto paralar ve işlem ücretleri şeklinde ödül kazanır. Bu yöntem, Proof of Work (İş Kanıtı) olarak bilinir ve ağın güvenliğini sağlamak için kullanılır. Madencilik, yüksek enerji tüketimi nedeniyle çevresel tartışmaları da beraberinde getirmiştir.

Temel Kripto Terimleri: Blockchain ve Kripto Paralar

Kripto paraların arkasındaki ana teknoloji blockchain’dir. Blockchain, işlemlerin güvenli ve değiştirilemez bir şekilde kaydedilmesini sağlayan dağıtılmış bir defter teknolojisidir. Bu teknoloji, sadece kripto paralarla sınırlı kalmayıp, tedarik zinciri yönetimi, sağlık hizmetleri ve oy kullanma gibi birçok alanda potansiyel uygulama alanlarına sahiptir.

Blockchain (Blok Zinciri)

Blockchain, işlemlerin kaydını tutan ve sürekli büyüyen, merkezi olmayan bir dijital defterdir. Her işlem, “blok” adı verilen veri parçalarına eklenir. Bu bloklar, kriptografik olarak birbirine bağlanarak bir “zincir” oluşturur. Zincirdeki her yeni blok, önceki bloğun bir “hash”ini içerir.

Açıklama: Bu yapı, kaydedilen verilerin değiştirilmesini son derece zorlaştırır. Çünkü bir bloktaki herhangi bir değişiklik, sonraki tüm blokların hash’ini de değiştirir ve bu durum ağdaki diğer katılımcılar tarafından kolayca tespit edilir. Böylece, sistemin bütünlüğü korunur ve güvenilirlik artırılır.

Blok

Blok, blockchain üzerindeki veri paketidir. Her blok, belirli bir zaman diliminde gerçekleşen bir dizi işlemi içerir. Ayrıca, önceki bloğun kriptografik özetini (hash) ve kendi bloğunun oluşturulduğu zaman damgasını da barındırır.

Bir blok oluştuktan ve doğrulandıktan sonra, blok zincirine kalıcı olarak eklenir ve değiştirilemez hale gelir. Bu, tüm işlemlerin kronolojik ve güvenli bir şekilde kaydedilmesini sağlar.

Hash

Hash, herhangi bir veri parçasını sabit uzunlukta, benzersiz bir karakter dizisine dönüştüren kriptografik bir fonksiyondur. Blockchain’de her bloğun bir hash değeri vardır. Bu hash, bloğun içeriğini özetler ve bir nevi dijital parmak izi görevi görür.

Küçük bir değişiklik bile, tamamen farklı bir hash değeri üretir. Bu özellik, blockchain’in veri bütünlüğünü ve güvenliğini sağlamada kritik rol oynar. Her blok, önceki bloğun hash değerini içerdiği için, zincirdeki herhangi bir sahtekarlık girişimi hemen fark edilir.

Node (Düğüm)

Düğüm, blockchain ağının bir parçası olan bir bilgisayardır. Bu bilgisayarlar, ağdaki işlemleri doğrular, blokları depolar ve blok zincirinin güncel bir kopyasını tutar. Düğümler, ağın merkeziyetsiz doğasını korumada kilit rol oynar.

Bir düğüm, ağdaki diğer düğümlerle iletişim kurar ve yeni işlemlerin ve blokların doğrulamasını yapar. Ne kadar çok düğüm varsa, ağ o kadar merkeziyetsiz ve güvenli olur. Bu, sistemin tek bir hata noktasından etkilenmemesini sağlar.

Ledger (Defter)

Ledger veya dijital defter, tüm işlemlerin kaydedildiği genel bir kayıt sistemidir. Blockchain bağlamında, bu defter dağıtılmış bir yapıya sahiptir. Yani, defterin bir kopyası, ağdaki tüm düğümler tarafından tutulur ve sürekli güncellenir.

Bu dağıtık yapı, tek bir noktanın defteri manipüle etmesini engeller. Herkesin defterin aynı kopyasına sahip olması, şeffaflık ve güven sağlar. Geleneksel finans sistemlerindeki banka defterlerinin dijital ve merkeziyetsiz hali olarak düşünülebilir.

Konsensüs Mekanizmaları

Konsensüs mekanizmaları, dağıtılmış bir ağdaki tüm katılımcıların, blockchain üzerindeki verilerin doğru ve geçerli olduğu konusunda anlaşmaya varmasını sağlayan kurallar setidir. Bu mekanizmalar, ağın güvenliğini ve bütünlüğünü korumak için hayati öneme sahiptir.

Proof of Work (İş Kanıtı – PoW)

Proof of Work, Bitcoin ve Ethereum’un ilk sürümleri gibi kripto paraların kullandığı bir konsensüs mekanizmasıdır. Madencilerin, yeni bir bloğu blok zincirine eklemek için karmaşık matematiksel bulmacaları çözmesini gerektirir.

Bu bulmacayı çözmek için yoğun işlem gücü gerekir ve bu, sahte blokların veya işlemlerin ağa eklenmesini maliyetli ve pratik olarak imkansız hale getirir. Bu sistem, ağın kötü niyetli saldırılara karşı dirençli olmasını sağlar. Ancak yüksek enerji tüketimi nedeniyle eleştirilere maruz kalmaktadır.

Proof of Stake (Hisse Kanıtı – PoS)

Proof of Stake, enerji tüketimini azaltmak ve ölçeklenebilirliği artırmak amacıyla geliştirilmiş alternatif bir konsensüs mekanizmasıdır. Bu sistemde, bloklar madencilik yerine “stake” edilen kripto para miktarına göre oluşturulur ve doğrulanır.

Katılımcılar, belirli bir miktarda kripto parayı ağda kilitleyerek (“stake ederek”) işlem doğrulayıcısı olma hakkı kazanır. Ne kadar çok kripto para stake ederseniz, yeni blokları doğrulama ve ödül kazanma olasılığınız o kadar artar. Bu mekanizma, daha az enerji tüketir ve genellikle daha hızlı işlem süreleri sunar.

Token

Token, mevcut bir blockchain ağı üzerinde çalışan bir dijital varlıktır. Kendi bağımsız blockchain’i olmayan kripto paralar için kullanılır. Örneğin, Ethereum blok zinciri üzerinde oluşturulan birçok kripto varlık birer tokendır.

Tokenlar, genellikle belirli bir platformun veya uygulamanın içinde belirli bir işlevi yerine getirmek üzere tasarlanmıştır. Yönetişim tokenları (proje kararlarında oy kullanma hakkı verir) veya utility tokenları (belirli bir hizmete erişim sağlar) gibi farklı türleri vardır.

Coin

Coin, kendi bağımsız blockchain’ine sahip olan bir kripto paradır. Bitcoin, Ethereum ve Litecoin gibi varlıklar “coin” olarak adlandırılır. Bu coinler, genellikle bir blockchain ağının ana para birimi olarak işlev görür ve ağdaki işlemleri gerçekleştirmek için kullanılır.

Coinler, tokenlardan farklı olarak, bir platformun temel işleyişini sağlar ve genellikle dijital para birimi olarak doğrudan değer alışverişinde kullanılır. Kendi ekosistemlerinde bağımsız bir rol oynarlar.

Popüler Kripto Varlıkları ve Kategorileri (Altcoin’ler)

Bitcoin dışındaki tüm kripto paralar “altcoin” olarak adlandırılır. Piyasada binlerce farklı altcoin bulunmaktadır ve her birinin kendine özgü bir amacı, teknolojisi ve kullanım durumu vardır. Altcoinler, blockchain teknolojisinin çeşitli alanlarda nasıl kullanılabileceğine dair farklı yaklaşımlar sunar.

Altcoin

Altcoin, “alternatif coin” kelimesinin kısaltmasıdır ve Bitcoin dışındaki tüm kripto para birimlerini ifade eder. İlk altcoin olan Namecoin, 2011 yılında Bitcoin’in kodu temel alınarak oluşturulmuştur. Altcoinler, Bitcoin’in sınırlamalarını aşmak veya farklı kullanım durumları sunmak amacıyla ortaya çıkmıştır.

Bazı altcoinler, daha hızlı işlem süreleri, daha düşük işlem ücretleri veya daha fazla programlanabilirlik gibi özellikler sunar. Ethereum, Ripple (XRP), Litecoin gibi popüler altcoinler bulunur. Her birinin kendi topluluğu ve geliştirme ekibi vardır.

Stablecoin

Stablecoin, değerini ABD doları veya altın gibi geleneksel bir varlığa sabitleyen bir kripto para türüdür. Amacı, kripto para piyasalarındaki yüksek volatiliteyi (oynaklığı) azaltmaktır. Bu sayede, yatırımcılar dijital varlıklarını ani değer kayıplarından koruyabilir ve kripto paralar arası geçişlerde kolaylık sağlayabilir.

En popüler stablecoinler arasında Tether (USDT), USD Coin (USDC) ve Binance USD (BUSD) bulunur. Bu coinler, genellikle kripto piyasasında alım satım işlemleri için bir köprü görevi görür ve güvenli liman olarak kabul edilir. Stablecoinler, forex piyasasındaki sabit döviz kuruna sahip para birimlerine benzetilebilir, ancak teminatlandırma mekanizmaları farklılık gösterir.

Volatilite

Volatilite, bir finansal varlığın fiyatının belirli bir zaman dilimi içinde ne kadar dalgalandığını gösteren bir ölçüttür. Yüksek volatilite, fiyatlarda hızlı ve büyük değişimler anlamına gelir. Kripto para piyasaları, geleneksel forex veya hisse senedi piyasalarına kıyasla genellikle daha yüksek volatiliteye sahiptir.

Bu durum, kısa vadeli yatırımcılar için yüksek getiri potansiyeli sunarken, aynı zamanda önemli riskler de barındırır. Yatırımcıların, volatiliteyi anlamaları ve risk toleranslarına uygun stratejiler geliştirmeleri önemlidir. Forex piyasasındaki majör döviz çiftlerine göre kripto piyasası çok daha hareketli olabilir.

Market Cap (Piyasa Değeri)

Piyasa değeri, bir kripto para biriminin toplam değerini ifade eder. Bu değer, dolaşımdaki toplam coin sayısının, mevcut piyasa fiyatıyla çarpılmasıyla hesaplanır. Örneğin, bir coin’in adedi 100 milyon ve fiyatı 10 dolar ise, piyasa değeri 1 milyar dolardır.

Piyasa değeri, bir kripto paranın genel büyüklüğünü ve piyasadaki önemini gösteren önemli bir göstergedir. Yüksek piyasa değerine sahip kripto paralar genellikle daha istikrarlı kabul edilirken, düşük piyasa değerine sahip olanlar daha büyük büyüme potansiyeline veya daha yüksek riske sahip olabilir.

Dominance (Dominans)

Dominans, bir kripto para biriminin veya bir kategorinin (örneğin altcoinlerin) toplam kripto para piyasasındaki payını ifade eder. En çok kullanılan dominans oranı Bitcoin dominansıdır. Bu oran, Bitcoin’in toplam kripto para piyasası değerinin yüzde kaçını oluşturduğunu gösterir.

Bitcoin dominansının artması, genellikle yatırımcıların riskten kaçarak Bitcoin’e yöneldiğini, düşmesi ise altcoinlere olan ilginin arttığını gösterebilir. Bu metrik, piyasa trendlerini analiz etmek için kullanılır ve genel piyasa duyarlılığı hakkında ipuçları verir.

Kripto Piyasasında İşlem Yapmak: Cüzdanlar ve Borsalar

Kripto para alım satımına başlamadan önce, temel araçları ve işlem yöntemlerini anlamak gerekir. Tıpkı forex piyasasında işlem yapmak için bir aracı kuruma ve bir banka hesabına ihtiyaç duymanız gibi, kripto dünyasında da cüzdanlara ve borsalara ihtiyacınız olacaktır. Bu bölüm, kripto işlemlerinin temel taşlarını açıklar.

Kripto Cüzdanı (Wallet)

Kripto cüzdanı, kripto para birimlerinizi depolamak, göndermek ve almak için kullanılan yazılım veya donanım aracıdır. Fiziksel bir cüzdan gibi para saklamaz. Bunun yerine, özel anahtarlarınızı (private keys) güvende tutar. Bu anahtarlar, blok zincirindeki kripto paranıza erişmenizi sağlar.

Cüzdanlar, özel anahtarları güvende tutarak varlıklarınıza yalnızca sizin erişebilmenizi garanti eder. Doğru cüzdan seçimi, kripto varlıklarınızın güvenliği açısından kritik öneme sahiptir.

Sıcak Cüzdan (Hot Wallet)

Sıcak cüzdan, internete bağlı olan kripto cüzdanlarıdır. Kolay erişim ve hızlı işlem yapma imkanı sunarlar. Mobil uygulamalar, masaüstü yazılımları veya web tabanlı cüzdanlar bu kategoriye girer.

Kullanım kolaylığı sunsalar da, internet bağlantısı nedeniyle siber saldırılara karşı daha savunmasız olabilirler. Genellikle günlük işlemler veya küçük miktardaki kripto paraların saklanması için tercih edilirler.

Soğuk Cüzdan (Cold Wallet)

Soğuk cüzdan, internet bağlantısı olmayan kripto cüzdanlarıdır. Donanım cüzdanları (USB belleğe benzeyen cihazlar) veya kağıt cüzdanlar bu kategoriye girer.

Çevrimdışı oldukları için siber saldırılara karşı çok daha güvenlidirler. Büyük miktarda kripto parayı uzun vadeli saklamak için idealdirler. Ancak erişim ve kullanım sıcak cüzdanlara göre daha zahmetli olabilir.

Kripto Borsası (Exchange)

Kripto borsası, kullanıcıların fiat para birimleriyle (dolar, euro, Türk lirası gibi) kripto para alıp satabilecekleri veya farklı kripto paraları birbirleriyle takas edebilecekleri çevrimiçi platformlardır. Kripto borsaları, geleneksel forex brokerlerine veya hisse senedi borsalarına benzer bir işlev görür.

Binance, Coinbase, Kraken gibi büyük borsalar, geniş işlem hacimleri ve çeşitli kripto para seçenekleri sunar. Bu platformlar, genellikle kullanıcı doğrulaması (KYC) ve kara para aklamayı önleme (AML) politikaları uygular.

Piyasa Emri (Market Order)

Piyasa emri, bir varlığı mevcut piyasa fiyatından hemen almak veya satmak için verilen bir talimattır. Bu emirler, işlem hızı ve kesinliği açısından tercih edilir. Özellikle hızlı hareket eden piyasalarda pozisyona anında girmek veya çıkmak isteyen yatırımcılar tarafından kullanılır.

Ancak, büyük piyasa emirleri, özellikle likiditesi düşük varlıklarda, fiyat kaymasına (slippage) neden olabilir. Fiyat kayması, emrin verildiği andaki beklenen fiyat ile emrin gerçekleştiği fiili fiyat arasındaki farktır.

Limit Emri (Limit Order)

Limit emri, bir varlığı belirli bir fiyattan veya daha iyi bir fiyattan almak veya satmak için verilen bir talimattır. Piyasa emrinin aksine, limit emri hemen gerçekleşmeyebilir; ancak yatırımcıya daha fazla fiyat kontrolü sağlar. Emrin gerçekleşmesi için piyasa fiyatının belirlenen limit fiyata ulaşması gerekir.

Bu emir türü, yatırımcıların istedikleri fiyattan işlem yapmalarını sağlar ve fiyat kayması riskini azaltır. Özellikle fiyat dalgalanmalarının yüksek olduğu durumlarda veya belirli bir fiyattan giriş/çıkış yapmak istendiğinde tercih edilir.

Stop Loss (Zarar Durdur)

Stop Loss, bir pozisyondaki potansiyel zararı sınırlamak amacıyla belirlenen bir emir türüdür. Varlığın fiyatı belirli bir seviyenin altına düştüğünde (alım pozisyonu için) veya üstüne çıktığında (satım pozisyonu için) otomatik olarak piyasa emrine dönüşür ve pozisyonu kapatır.

Uyarı: Bu araç, özellikle yüksek volatiliteye sahip kripto para piyasalarında risk yönetiminin temelini oluşturur. Yatırımcıların beklenmedik büyük kayıplardan korunmasına yardımcı olur. Forex piyasasında da kullanılan bu kavram, kriptoda daha da önem kazanır.

Take Profit (Kâr Al)

Take Profit, açık bir pozisyonda belirli bir kar seviyesine ulaşıldığında pozisyonu otomatik olarak kapatmak için verilen bir emir türüdür. Varlığın fiyatı belirlenen kar alma seviyesine ulaştığında, pozisyon otomatik olarak kapatılır ve kar realize edilir.

Bu emir, yatırımcıların hedeflerine ulaştıklarında karlarını garanti altına almalarını sağlar ve piyasa dalgalanmalarının karı geri almasını engeller. Stop Loss ile birlikte kullanılarak kapsamlı bir işlem stratejisi oluşturulabilir.

Gas Ücreti (Gas Fee)

Gas ücreti, Ethereum gibi bazı blockchain ağlarında bir işlemi gerçekleştirmek veya bir akıllı sözleşmeyi çalıştırmak için ödenen maliyettir. Bu ücret, işlemi doğrulayan madencilere veya doğrulayıcılara ödenir.

Gas ücretleri, ağın yoğunluğuna göre değişebilir. Ağ ne kadar yoğunsa, işlemlerin daha hızlı gerçekleşmesi için ödenmesi gereken Gas ücreti de o kadar artar. Bu durum, özellikle küçük işlemler için bazen yüksek maliyetlere yol açabilir ve kullanıcı deneyimini etkileyebilir.

Kripto Güvenliği ve Risk Yönetimi Terimleri

Kripto piyasasında güvenlik, geleneksel finans piyasalarından farklı dinamiklere sahiptir. Kendi varlıklarınızın kontrolünü elinizde tuttuğunuzda, bu sorumlulukla birlikte belirli güvenlik terimlerini ve risk yönetim stratejilerini anlamanız da gerekir. Kripto paralar, benzersiz güvenlik mekanizmalarıyla çalışır ancak aynı zamanda yeni türde güvenlik risklerini de beraberinde getirir.

Özel Anahtar (Private Key)

Özel anahtar, kripto para cüzdanınıza erişmenizi ve işlemlerinizi imzalamanızı sağlayan gizli, alfanümerik bir koddur. Tıpkı banka hesabınızın şifresi gibidir, ancak çok daha önemlidir çünkü özel anahtarınızın kaybolması veya çalınması, kripto paralarınıza olan erişiminizi tamamen kaybetmenize neden olabilir.

Özel anahtarınızı asla kimseyle paylaşmamanız ve güvenli bir yerde saklamanız hayati önem taşır. Bu anahtar, dijital varlıklarınızın tek sahibinin siz olduğunu kanıtlar.

Herkese Açık Anahtar (Public Key)

Herkese açık anahtar, kripto para cüzdan adresinizi oluşturmak için kullanılan bir koddur. Bu anahtar, diğer kişilerin size kripto para göndermesini sağlamak için kullanılabilir. Tıpkı banka hesap numaranız gibi düşünebilirsiniz.

Herkese açık anahtar, blok zinciri üzerinde açıkça görünürdür ve özel anahtarınızdan türetilir. Ancak, yalnızca herkese açık anahtarı bilmek, bir kişinin sizin özel anahtarınızı bulmasına veya cüzdanınıza erişmesine olanak sağlamaz.

Seed Phrase (Kurtarma İfadesi)

Seed Phrase, kripto cüzdanınızı ve içindeki tüm özel anahtarlarınızı kurtarmanıza olanak tanıyan, genellikle 12 veya 24 kelimeden oluşan bir kelime dizisidir. Cüzdanınızı kurarken size verilir ve bu kelimeleri doğru sırayla kaydetmeniz gerekir.

Uyarı: Seed Phrase’iniz, cüzdanınızın bir yedeklemesi gibidir. Cihazınızı kaybederseniz veya cüzdanınıza erişemezseniz, bu ifade sayesinde kripto paralarınıza başka bir cüzdan üzerinden erişebilirsiniz. Bu ifadeyi asla dijital ortamda saklamamalı ve bir banka kasası gibi çok güvenli bir yerde, çevrimdışı olarak muhafaza etmelisiniz. Kaybederseniz, varlıklarınıza veda edebilirsiniz.

Phishing (Oltalama)

Phishing, siber saldırganların kendilerini güvenilir bir kurum (örneğin bir kripto borsası veya cüzdan sağlayıcısı) gibi göstererek hassas bilgilerinizi (kullanıcı adları, şifreler, özel anahtarlar veya Seed Phrase’ler) ele geçirmeye çalıştığı bir dolandırıcılık yöntemidir.

Genellikle e-postalar, SMS mesajları veya sahte web siteleri aracılığıyla gerçekleştirilir. Kripto alanında çok yaygın bir tehdittir. Her zaman bağlantıları kontrol etmeli ve şüpheli kaynaklardan gelen mesajlara karşı dikkatli olmalısınız.

Rug Pull

Rug Pull, genellikle merkeziyetsiz finans (DeFi) projelerinde görülen bir tür dolandırıcılıktır. Projeyi başlatan geliştiriciler, yatırımcılardan para topladıktan sonra aniden projeyi terk eder, tüm likiditeyi çeker ve yatırımcıları değersiz tokenlarla baş başa bırakır.

Bu dolandırıcılık, genellikle yeni ve az bilinen projelerde meydana gelir. Yatırım yapmadan önce projenin ekibini, teknolojik altyapısını ve topluluğunu dikkatlice araştırmanız büyük önem taşır. Yüksek riskli ve aceleci kararlardan kaçınmak gerekir.

KYC (Müşterinizi Tanıyın)

KYC, “Know Your Customer” (Müşterinizi Tanıyın) ifadesinin kısaltmasıdır. Finansal kurumlar ve kripto borsaları tarafından müşterilerin kimliğini doğrulamak için uygulanan bir süreçtir. Bu süreç, genellikle kimlik belgesi, adres kanıtı gibi bilgilerin sağlanmasını gerektirir.

KYC, kara para aklama (AML) ve terör finansmanını önlemek amacıyla yasal düzenlemelerin bir parçasıdır. Kripto piyasasında da birçok düzenlenmiş borsa, kullanıcıların hesap açmadan veya belirli işlem limitlerinin üzerine çıkmadan önce KYC sürecini tamamlamalarını zorunlu kılar.

AML (Kara Para Aklamayı Önleme)

AML, “Anti-Money Laundering” (Kara Para Aklamayı Önleme) ifadesinin kısaltmasıdır. Suç faaliyetlerinden elde edilen gelirin yasal gelir gibi gösterilmesini engellemeyi amaçlayan bir dizi yasa, düzenleme ve prosedürdür. Kripto para borsaları ve diğer dijital varlık hizmet sağlayıcıları da bu düzenlemelere tabidir.

AML kuralları, finansal kurumların şüpheli işlemleri raporlamasını ve müşterilerinin fonlarının kaynağını araştırmasını gerektirir. Bu durum, kripto piyasalarının daha şeffaf ve güvenli hale gelmesine katkıda bulunur, ancak aynı zamanda bazı kullanıcıların anonimliğini de sınırlar.

Merkeziyetsiz Finans (DeFi) ve Web3 Kavramları

Kripto para ekosisteminin en hızlı büyüyen ve en yenilikçi alanlarından biri Merkeziyetsiz Finans (DeFi)’tır. DeFi, geleneksel bankacılık hizmetlerini (kredi verme, borç alma, takas yapma) merkezi bir aracıya ihtiyaç duymadan, blockchain teknolojisi kullanarak sunar. Web3 ise internetin gelecekteki evrimini temsil eder ve DeFi bu evrimin önemli bir parçasıdır.

DeFi (Merkeziyetsiz Finans)

DeFi, “Decentralized Finance” (Merkeziyetsiz Finans) ifadesinin kısaltmasıdır. Blockchain teknolojisi üzerine inşa edilmiş, bankalar veya aracı kurumlar gibi merkezi otoritelere ihtiyaç duymadan çalışan finansal hizmetler ekosistemidir. Akıllı sözleşmeler aracılığıyla otomatikleştirilmiş ve şeffaf bir şekilde işler.

Kredi verme, borç alma, varlık takası, sigorta ve getiri madenciliği gibi çeşitli finansal faaliyetleri içerir. DeFi, finansal hizmetleri daha erişilebilir, şeffaf ve verimli hale getirmeyi hedefler. Forex piyasasındaki geleneksel finans ürünlerinden farklı bir yapıya sahiptir ancak her ikisi de finansal işlemlerin farklı yönlerini temsil eder.

DApp (Merkeziyetsiz Uygulama)

DApp, “Decentralized Application” (Merkeziyetsiz Uygulama) ifadesinin kısaltmasıdır. Blockchain ağı üzerinde çalışan, arka ucu akıllı sözleşmelerle desteklenen uygulamalardır. Geleneksel uygulamaların aksine, merkezi bir sunucuya veya tek bir kontrol noktasına sahip değildirler.

DApp’ler, şeffaflık, sansüre dayanıklılık ve kesintisiz çalışma gibi avantajlar sunar. DeFi protokolleri, NFT pazar yerleri ve blockchain tabanlı oyunlar gibi birçok farklı alanda DApp’ler geliştirilmiştir.

Yield Farming (Getiri Madenciliği)

Yield Farming, kullanıcıların kripto varlıklarını çeşitli DeFi protokollerine kilitleyerek (sağlayarak) ek kripto para kazanma sürecidir. Kripto likiditesini sağlamak karşılığında ödüller elde etmek amacıyla yapılır.

Genellikle likidite havuzlarına token yatırarak veya kredi vererek faiz, işlem ücretleri veya yeni tokenlar şeklinde ödüller kazanılır. Getiri madenciliği, yüksek getiri potansiyeli sunsa da, akıllı sözleşme riskleri ve yüksek volatilite nedeniyle önemli riskler de taşır.

Staking

Staking, kripto para sahiplerinin belirli bir miktardaki coinlerini bir blockchain ağında kilitleyerek ağı güvence altına almalarına ve karşılığında ödül kazanmalarına denir. Özellikle Proof of Stake (PoS) konsensüs mekanizmasını kullanan blockchainlerde yaygındır.

Staking yapanlar, ağdaki işlemleri doğrulama ve yeni bloklar oluşturma sürecine katılırlar. Bu, pasif gelir elde etmenin bir yoludur ve genellikle madencilikten daha enerji verimlidir. Yatırımcıların kripto varlıklarını kilitleme süresi ve kazanacakları ödül oranı, protokole göre değişir.

Liquidity Pool (Likidite Havuzu)

Likidite havuzu, merkeziyetsiz borsalarda (DEX) alım satım işlemlerini kolaylaştırmak için kullanılan, kilitli kripto varlıklarından oluşan bir havuzdur. Kullanıcılar, bu havuzlara iki farklı kripto para (örneğin ETH ve USDT) yatırarak likidite sağlayıcı olurlar.

Bu havuzlar, merkeziyetsiz borsaların geleneksel emir defterlerine ihtiyaç duymadan otomatik olarak alım satım yapmasına olanak tanır. Likidite sağlayıcılar, havuzdaki işlemlerden doğan işlem ücretlerinden pay alarak gelir elde ederler. Ancak kalıcı kayıp (impermanent loss) riski taşırlar.

Smart Contract (Akıllı Sözleşme)

Akıllı sözleşme, blok zinciri üzerinde çalışan, önceden belirlenmiş koşullar karşılandığında otomatik olarak yürütülen bir programdır. Geleneksel sözleşmelerin dijital ve kendine yürüyen versiyonlarıdır. Taraflar arasındaki anlaşmayı doğrudan kodlara yazar ve otomatik olarak uygular.

Bu sözleşmeler, herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan güvenli ve şeffaf işlemler yapılmasını sağlar. DeFi protokolleri, NFT’ler ve DApp’lerin çoğu, akıllı sözleşmeler üzerine inşa edilmiştir. Akıllı sözleşmelerin kodu değiştirilemez ve şeffaf olduğu için güvenilir kabul edilirler, ancak kod hataları (bug) riski her zaman mevcuttur.

Web3

Web3, internetin üçüncü nesil evrimini ifade eder. Kullanıcıların verileri ve dijital kimlikleri üzerinde daha fazla kontrol sahibi olduğu, merkeziyetsiz ve blockchain tabanlı bir internet vizyonudur. Mevcut Web2’nin (Google, Facebook gibi merkezi platformlar) aksine, kullanıcıların içerik oluşturup değer katabileceği ve bundan doğrudan faydalanabileceği bir model sunar.

Web3’ün temelini blockchain, kripto paralar, DeFi, NFT’ler ve DAO’lar gibi teknolojiler oluşturur. Bu kavram, internetin geleceğinin merkeziyetsiz, şeffaf ve kullanıcı odaklı olmasını hedefler.

Non-Fungible Tokenlar (NFT) ve Metaverse Terimleri

Kripto dünyasının dikkat çeken ve hızla popülerleşen diğer alanları NFT’ler ve Metaverse’dir. Bu kavramlar, dijital mülkiyetin ve sanal dünyaların geleceğine dair yeni kapılar açmaktadır. Forex yatırımcıları için doğrudan bir alım satım aracı olmasa da, genel finansal ve teknolojik eğilimleri anlamak açısından önemlidir.

NFT (Non-Fungible Token)

NFT, “Non-Fungible Token” (Değiştirilemez Token) ifadesinin kısaltmasıdır. Blok zinciri üzerinde oluşturulmuş, benzersiz bir dijital varlıktır. Her NFT, kendine özgü bir kimliğe sahiptir ve başka bir NFT ile birebir değiştirilemez. Yani her biri eşsizdir.

Dijital sanat eserleri, koleksiyon öğeleri, oyun içi varlıklar, müzik ve hatta tweet’ler gibi birçok şeyi NFT olarak temsil etmek mümkündür. NFT’ler, dijital mülkiyetin ve nadirliğin kanıtını sunar. Bu durum, geleneksel fiziki sanat eserlerinin veya koleksiyonların dijital versiyonları olarak görülebilir.

Minting (Üretme)

Minting (Üretme), bir dijital dosyanın (sanat eseri, müzik vb.) blockchain üzerinde bir NFT’ye dönüştürülmesi sürecidir. Bu süreçte, dijital varlığın benzersizliği ve sahipliği blok zincirine kaydedilir. Minting işlemi genellikle bir miktar kripto para (Gas ücreti) karşılığında yapılır.

Bu işlem, NFT’nin “doğum belgesi” gibidir. Minting yapıldıktan sonra, NFT bir blok zinciri adresine atanır ve pazar yerlerinde alınıp satılabilir hale gelir. Bu süreç, dijital varlıklara benzersiz ve takip edilebilir bir kimlik kazandırır.

Dijital Sanat

Dijital sanat, bilgisayar veya diğer dijital teknolojiler kullanılarak oluşturulan her türlü sanat eserini ifade eder. NFT’lerin popülerleşmesiyle birlikte dijital sanat eserlerinin de değeri artmış ve yeni bir pazar oluşmuştur. Bu sanat eserleri, blok zinciri üzerinde NFT olarak temsil edilebilir ve sahiplenilebilir.

Geleneksel sanat pazarından farklı olarak, dijital sanat eserleri genellikle internet üzerinden paylaşılır ve sergilenir. NFT’ler sayesinde, dijital sanatçılar eserlerinin nadirliğini ve orijinalliğini kanıtlama imkanı bulmuştur.

Metaverse

Metaverse, sanal, interaktif ve sürükleyici 3D dünyalar ağıdır. Kullanıcıların avatarlar aracılığıyla sosyalleşebileceği, oyun oynayabileceği, çalışabileceği, alışveriş yapabileceği ve dijital varlıklara sahip olabileceği paralel bir evren vizyonudur.

Kripto para ve NFT teknolojileri, metaverse içindeki ekonominin temelini oluşturur. Bu sanal dünyalarda, dijital arsalar ve diğer varlıklar NFT olarak alınıp satılır, kripto paralar ise ödeme aracı olarak kullanılır. Metaverse, internetin ve sosyal etkileşimin geleceği olarak görülmektedir.

Sanat ve Koleksiyonlar

Sanat ve koleksiyonlar, hem geleneksel hem de dijital dünyada önemli bir değer taşır. NFT’ler, dijital sanat ve diğer dijital koleksiyon öğelerinin sahipliğini blok zinciri üzerinde kanıtlama yeteneği sayesinde bu alanda devrim yaratmıştır.

Dijital koleksiyon kartları, sanal oyun içi öğeler veya benzersiz dijital çizimler gibi birçok varlık NFT olarak sunulmaktadır. Bu durum, dijital sanatçılar ve koleksiyoncular için yeni bir gelir ve ifade kapısı açmıştır. Piyasanın yüksek dalgalanmalar gösterdiğini ve risk taşıdığını unutmamak önemlidir.

Kripto Ekosistemindeki Organizasyon Yapıları (DAO)

Kripto ekosisteminin yenilikçi yönlerinden biri de merkeziyetsiz yönetim yapılarıdır. DAO’lar (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar), geleneksel şirketlerin veya kuruluşların hiyerarşik yapılarına alternatif olarak ortaya çıkmıştır. Bu yapılar, topluluk tarafından yönetilen projelerin geleceğini şekillendirir.

DAO (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon)

DAO, “Decentralized Autonomous Organization” (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon) ifadesinin kısaltmasıdır. Blok zinciri üzerinde kodlanmış kurallara göre çalışan, şeffaf ve topluluk tarafından yönetilen bir organizasyon türüdür. Geleneksel şirketlerdeki gibi merkezi bir yönetim kurulu veya CEO’su yoktur.

Kararlar, genellikle yönetim tokenlarına sahip üyelerin oyları ile alınır. Akıllı sözleşmeler, DAO’nun kurallarını otomatik olarak uygular. Bu durum, organizasyonun şeffaf, sansüre dayanıklı ve manipülasyona karşı daha dirençli olmasını sağlar.

Yönetişim Tokenı

Yönetişim tokenı, bir DAO veya merkeziyetsiz protokolün yönetiminde oy kullanma hakkı veren bir kripto para birimidir. Bu tokenlara sahip olanlar, projenin gelecekteki gelişimine, yeni özelliklerin eklenmesine, ücret yapılarının değiştirilmesine veya kaynakların tahsisine ilişkin konularda oy kullanabilirler.

Yönetişim tokenları, topluluğun projeye katılımını teşvik eder ve merkeziyetsiz karar alma sürecini mümkün kılar. Ne kadar çok yönetişim tokenına sahipseniz, bir karar üzerindeki etkiniz o kadar artar.

Protokol

Blockchain ve kripto dünyasında protokol, belirli bir blockchain ağı veya merkeziyetsiz uygulama üzerinde işlemlerin nasıl gerçekleştirileceğini, verilerin nasıl depolanacağını ve sistemin genel olarak nasıl işleyeceğini belirleyen bir dizi kural ve standarttır. Ethereum protokolü veya Bitcoin protokolü gibi.

Protokoller, ağdaki tüm katılımcıların aynı kurallara uymasını sağlayarak uyumlu bir çalışma ortamı oluşturur. DeFi ve Web3’ün temelini oluşturan akıllı sözleşmeler ve uygulamalar da belirli protokollere uygun olarak geliştirilir. Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) gibi kurumlar, dijital para protokolleri üzerine araştırmalar yayınlamaktadır.

Ekosistem

Ekosistem, belirli bir blockchain ağı veya kripto para birimi etrafında gelişen tüm uygulamaların, projelerin, kullanıcıların, geliştiricilerin ve diğer unsurların oluşturduğu bütündür. Örneğin, Ethereum ekosistemi; DApp’leri, DeFi protokollerini, NFT’leri ve bu ağ üzerinde çalışan tüm projeleri kapsar.

Bir ekosistemin büyüklüğü ve çeşitliliği, ilgili blockchain ağının gücünü ve potansiyelini gösterir. Geniş ve aktif bir ekosistem, bir kripto paranın veya projenin uzun vadeli başarısı için önemli bir faktördür.

Bu sözlük, forex piyasasına yeni adım atmış bir yatırımcı olarak dijital finans dünyasına dair temel bir bakış açısı sunmayı amaçlamaktadır. Unutmayın ki kripto para piyasaları, forex piyasalarından farklı riskler ve fırsatlar barındırır. Herhangi bir yatırım kararı vermeden önce detaylı araştırma yapmak ve bir finans uzmanından tavsiye almak kritik öneme sahiptir. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) gibi düzenleyici kurumların yatırımcı bilgilendirme ve uyarılarını takip etmek, her zaman bilinçli adımlar atmanıza yardımcı olacaktır.

Finansal okuryazarlığınızı artırmak ve farklı piyasaları anlamak, uzun vadeli yatırım başarınız için temel bir adımdır. Bu terimleri öğrenmek, genel finansal bilginizi zenginleştirmenize ve değişen piyasa koşullarına daha hazırlıklı olmanıza yardımcı olacaktır. Yeni dijital varlıkların doğuşu ve gelişimine tanıklık ederken, öğrenmeye ve kendinizi geliştirmeye devam etmek, forex yatırımcısı olarak sizi bir adım öne taşıyacaktır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) gibi resmi kurumların dijital para ve ödeme sistemleri hakkındaki duyuruları da genel finansal bilincinizi artırabilir.